fbicon

Nieuwgrieks, Morfologie en Syntaxis


Bezoek ook: www.woordenlijstnieuwgrieks.nl
Nieuwgrieks, Morfologie en Syntaxis
Bezoek ook: www.woordenlijstnieuwgrieks.nl

©

 
Grammatica//Morf/MorfBijv2Verg


Trappen van vergelijking


Het Grieks heeft drie trappen van vergelijking:
- de vergrotende trap (comparatief - ο συγκριτικός βαθμός)
- de overtreffende trap (superlatief - ο υπερθετικός βαθμός)
- de verheffende/absoluut overtreffende trap (elatief - ο απόλυτος υπερθετικός βαθμός).
In de context van vergelijkingen noemt men de basisvorm van het bijvoeglijk naamwoord: de stellende trap - ο θετικός βαθμός.

De vergrotende trap kan in het Grieks op twee manieren worden gevormd. De meest gebruikte manier is om het partikel πιο (meer) voor het bijvoeglijk naamwoord te plaatsen:

πιο ψηλός hoger, langer letterlijk meer hoog, meer lang
πιο αδύνατος magerder letterlijk meer mager
πιο πρόσφατος recenter letterlijkmeer recent

Daarnaast kan de vergrotende trap gevormd worden door -τερος, -τερη en -τερο achter de stam van het bijvoeglijk naamwoord te plaatsen.

Niet alle bijvoeglijke naamwoorden kennen een vergrotende, overtreffende of absoluut overtreffende trap.
Een werkwoord dat de trappen van vergelijking wel heeft, heet gradeerbaar.

Vergelijk bijvoorbeeld όμορφος (mooi) en πρόσφατος (recent). Ομορφότερος (mooier) bestaat wel, maar *προσφατότερος (recenter) bestaat niet. Er zijn helaas geen regels die kunnen verklaren waarom ομορφότερος door Griekse taalgebruikers als een correcte vorm wordt aangevoeld en waarom *προσφατότερος niet.


De vergrotende trap van alle paradigma's:

op        
-ος, -η, -ο όμορφοςπιο όμορφος ομορφότερος mooier
-ος, -α, -οπαλιός πιο παλιόςπαλιότερος ouder
-ός, -ιά, -όφτωχός πιο φτωχόςφτωχότερος armer
-ής, -ιά, -ί σταχτής πιο σταχτής - asgrauwer
-ής, -ής, -έςακριβής πιο ακριβής ακριβέστερος preciezer
-ώδης, -ώδης, -ώδες βλακώδης πιο βλακώδης - idioter
-ης, -ης, -ες επιμήκης πιο επιμήκης - langwerpiger
-ης, -α, -ικό τεμπέλης πιο τεμπέλης - luier
-ύς, -ιά, -ύ βαθύς πιο βαθύς βαθύτερος dieper
-ύς, -εία -ύ οξύς πιο οξύς οξύτερος scherper
-ων, -ούσα, -ον ενδιαφέρων πιο ενδιαφέρων - interessanter
-ών, παρών πιο παρών - actueler
-ων, -ων, -ον βασιλόφρων πιο βασιλόφρων - meer koningsgezind
- μπλε πιο μπλε - blauwer

De deelwoorden van de tegenwoordige tijd passief op -όμενος, -ώμενος, -ούμενος en -άμενος en van de voltooide tijd (op -μένος) hebben nooit een vergrotende trap op -τερος. Dus: πιο κουρασμένος (vermoeider).


De superlatief wordt gevormd door één van beide comparatief vormen tussen het bepalend lidwoord en het zelfstandig naamwoord te plaatsen:

η πιο ομορφή γυναίκα de mooiste vrouw
η ομορφότερη γυναίκα de mooiste vrouw

Maar omdat de vorm van de overtreffende trap (superlatief) gelijk is aan de vorm van de vergrotende trap (comparatief), is zonder context niet duidelijk wat de betekenis is.

η πιο ομορφή γυναίκα de mooiste vrouw of de mooiere vrouw
η ομορφότερη γυναίκα de mooiste vrouw of de mooiere vrouw

Het Grieks heeft de vorm op -τατος om de elatief uit te drukken. De elatief (de verheffende trap) is een constructie die een zeer hoge of zelfs de hoogste graad van een bepaalde kwaliteit of eigenschap uitdrukt. Om in het Nederlands de elatief van een bijvoeglijk naamwoord weer te geven gebruikt men bijwoorden van graad: 'zeer', 'erg', 'bijzonder', 'uiterst' etc. Bijvoorbeeld: ακριβότατος (heel erg duur), ωραιότατος (geweldig mooi), νοστιμότατος (ontzettend lekker), ευγενέστατος (uiterst beleefd), δημοφιλέστατος (waanzinnig populair) etc.

Over het algemeen kan de elatief op -τατος alleen gevormd worden van bijvoeglijke naamwoorden die ook een comparatief op -τερος hebben.

De elatief kan dikwijls een ironische bijbetekenis hebben omdat de vorm nogal pompeus klinkt. Bijvoorbeeld: φιλικότατος (heel erg vriendelijk, maar ook: akelig vriendelijk), είμαι ετοιμότατος (letterlijk: ik ben zeer gereed, maar ook: ik kan niet wachten), ελληνικότατος (door en door Grieks).


Onregelmatige vormen van de vergrotende en overtreffende trap.

op basis van             
              
bijvoeglijk naamwoord  απλός eenvoudig απλούστερος simpeler απλούστατος uiterst simpel
    κακός slecht χειρότερος erger χειριστός
κάκιστος
ergst
zeer verdorven
    καλός mooi καλύτερος beter άριστος uitmuntend
    λίγος weinig λιγότερος minder ελάχιστος miniem
    μεγάλος groot μεγαλύτερος groter μέγιστος gigantisch
    πολύς veel περισσότερος meer - ,πλείστος 1)  
    πρώτος eerst πρωτύτερος eerder -  
    -     αιδεσιμότατος weleerwaard
              
bijwoord   άνω (=πάνω) hoog ανώτερος hoger ανώτατος hoogst
    *άπω ver απώτερος verder απώτατος verst
    εγγύς (=κοντά) dichtbij εγγύτερος  dichter bij εγγύτατος  dichtst bij
    *ένδον (=μέσα) van binnen, diep ενδότερος meer van binnen, dieper ενδότατος binnenst, diepst
    έξω  buiten (εξώτερος)    
    *έσω (=μέσα)  binnen (εσώτερος)  meer binnen  
    κάτω laag κατώτερος lager κατώτατος laagst
    πλήσιον (=κοντά) dichtbij πλησιέστερος dichterbij πλησιέστατος dichtstbij
               
voorzetsel    μετά na μεταγενέστερος later  
    προ (=πριν)  voor πρότερος
προγενέστερος
eerder  
    υπέρ boven (υπέρτερος) hoger υπέρτατος hoogst
               
werkwoord   προτιμώ de voorkeur geven προτιμότερος verkieslijker -  
              
-       μεταγενέστερος later (geboren of ontstaan)
        προγενέστερος eerder (geboren of ontstaan)
       ελάσσων kleiner, van minder belang
       μείζων groter, van meer belang

1) alleen in vaste combinaties. Bijvoorbeeld: κατά το πλείστον (meerendeels).

In plaats van καλύτερα kan ook κάλλιο gebruikt worden:

κάλλιο αργά, παρά ποτέ. beter laat dan nooit

In plaats van ζεστότερος (warmer) gebruikt men liever θερμότερος.

Nb. Ook van bijwoorden kan in een aantal gevallen een vergrotende trap en/of overtreffende trap gevormd worden.


Nb. Zie ook het onderwerp zinnen met vergelijkingen in de Syntaxis


* een asterisk voor een woord betekent dat dat woord geen bestaand(e) woord(svorm) is, of slechts zeer zelden, of alleen in speciale idiomatische uitdrukkingen wordt gebruikt (waarbij in het Nederlands vaak voor een ander bijvoeglijk naamwoord wordt gekozen).

 

 

 

 

 

© Auteursrecht voorbehouden. Zie pagina Copyright
 
  
 

Semantiek:
Betekenisleer

l

Syntaxis:
Zinsleer

l

Morfologie:
Woordleer

l

Alfabet

l

Fonologie

     

*

*

*

*

   

+

+

De bovenstaande zwarte sterren geven van elke pagina het niveau aan.
1 ster: beginnersniveau
2 sterren: gevorderden-niveau
3 sterren: studieniveau
1 plus: beschouwing
2 plussen: overzicht