◄***

▼**

▼**

►***

Trappen van vergelijking

Het Grieks heeft drie trappen van vergelijking:
- de vergrotende trap (comparatief)
- de overtreffende trap (superlatief)
- de verheffende/absoluut overtreffende trap (elatief).

De comparatief wordt in het Grieks op twee wijzen gevormd. Verreweg de meest gebruikte wijze om een comparatief te vormen is door het partikel πιο(meer) voor het bijvoeglijk naamwoord te plaatsen:

πιο ψηλός	hoger, langer	letterlijk	meer hoog, meer lang
πιο αδύνατος	magerder	letterlijk	meer mager
πιο πρόσφατος	recenter	letterlijk	meer recent

Daarnaast bestaat er een oude comparatief-vorm op -τερος, -τερη en -τερο. Deze comparatief kan alleen met bepaalde paradigma's van het bijvoeglijk naamwoord gevormd worden. Dan nog is het gebruik van deze comparatief-vorm beperkt: ook al gaat een bijvoeglijk naamwoord volgens een dergelijk paradigma, dan is het absoluut niet zo dat het daadwerkelijk deze vorm op -τερος heeft.
Neem bijvoorbeeld het paradigma op -ος, -η en -ο. Zowel όμορφος als πρόσφατος volgen dit paradigma. Ομορφότερος (mooier) is een alleszins regulier vorm, *προσφατότερος (recenter) is een vorm die niet wordt aangetroffen. Er zijn helaas geen regels die kunnen verklaren waarom ομορφότερος door Griekse taalgebruikers als een correcte vorm wordt aangevoeld en waarom *προσφατότερος niet.

De bijvoeglijk naamwoorden die aparte vormen hebben voor de trappen van vergelijking, heten gradeerbaar. Niet alle bijvoeglijknaamwoorden kennen een vergrotende, overtreffende of absoluut overtreffende trap.

De comparatieven van alle paradigma's:

op
-ος, -η, -ο	όμορφος	πιο όμορφος	ομορφότερος	mooier
-ος, -α, -ο	παλιός	πιο παλιός	παλιότερος	ouder
-ός, -ιά, -ό	φτωχός	πιο φτωχός	φτωχότερος	armer
-ής, -ιά, -ί	σταχτής	πιο σταχτής	-	asgrauwer
-ής, -ής, -ές	ακριβής	πιο ακριβής	ακριβέστερος	preciezer
-ώδης, -ώδης, -ώδες	βλακώδης	πιο βλακώδης	-	idioter
-ης, -ης, -ες	επιμήκης	πιο επιμήκης	-	langwerpiger
-ης, -α, -ικό	τεμπέλης	πιο τεμπέλης	-	luier
-ύς, -ιά, -ύ	βαθύς	πιο βαθύς	βαθύτερος	dieper
-ύς, -εία -ύ	οξύς	πιο οξύς	οξύτερος	scherper
-ων, -ούσα, -ον	ενδιαφέρων	πιο ενδιαφέρων	-	interessanter
-ών,	παρών	πιο παρών	-	actueler
-ων, -ων, -ον	βασιλόφρων	πιο βασιλόφρων	-	meer koningsgezind
-	μπλε	πιο μπλε	-	blauwer

De deelwoorden van de tegenwoordige tijd op -όμενος, -ώμενος, -ούμενος en -άμενος en van de voltooide tijd (op -μένος) hebben nooit een comparatief-vorm op -τερος.Dus: πιο κουρασμένος(vermoeider).

Het bijvoeglijke naamwoord γλυκός(zoet) heeft een niet zeer gebruikelijke nevenvorm γλυκύς(die verbogen wordt als βαθύς).De comparatief is echter: γλυκύτερος (naast πιο γλυκός).

In de spreektaal treft men dikwijls een contaminatie van beide vormingen van de comparatief aan: πιο μικρότερος(kleiner), πιο μεγαλύτερος (groter).

De superlatief wordt gevormd door één van beide comparatief vormen tussen het bepalend lidwoord en het zelfstandig naamwoord te plaatsen:

ηπιο ομορφή γυναίκα	de mooiste vrouw
η ομορφότερη γυναίκα	de mooiste vrouw

Aangezien de superlatief-vorm identiek is aan de comparatief-vorm, kan men soms twijfelen over de interpretatie van een zin. Bijvoorbeeld: στα πιο πρόσφατα έργα του Βαγενάς μιμείται το ύφος του Σεφέρη.Dat kan betekenen: 'in zijn recentste werk imiteert Vayenas de stijl van Seferis', maar ook: 'in zijn meer recente werk imiteert Vayenas de stijl van Seferis'. Een ander voorbeeld: στα παλιότερα χρόνια.Dit betekent doorgaans: 'in vroeger tijden', maar het kan ook betekenen: 'in de oudste tijd'.

Het Grieks heeft de vorm op -τατος om de elatief uit te drukken. De elatief (de verheffende trap) is een constructie die een zeer hoge of zelfs de hoogste graad van een bepaalde kwaliteit of eigenschap uitdrukt. Om in het Nederlands de elatief van een bijvoeglijk naamwoord weer te geven gebruikt men bijwoorden van graad: 'zeer', 'erg', 'bijzonder', 'uiterst' etc. Bijvoorbeeld: ακριβότατος(heel erg duur), ωραιότατος (geweldig mooi), νοστιμότατος (ontzettend lekker), ευγενέστατος (uiterst beleefd), δημοφιλέστατος (waanzinnig populair) etc.

Over het algemeen kan de elatief op -τατος alleen gevormd worden in die paradigma's die ook een comparatief op -τερος hebben.

De elatief kan dikwijls een ironische bijbetekenis hebben omdat de vorm nogal pompeus klinkt. Bijvoorbeeld: φιλικότατος(heel erg vriendelijk, maar ook: akelig vriendelijk), είμαι ετοιμότατος (letterlijk: ik ben zeer gereed, maar ook: ik kan niet wachten), ελληνικότατος (door en door Grieks).

Onregelmatige comparatieven en elatieven.

op basis van
bijvoeglijk naamwoord		απλός	eenvoudig	απλούστερος	simpeler	απλούστατος	uiterst simpel
		κακός	slecht	χειρότερος	erger	χειριστός κάκιστος	ergst zeer verdorven
		καλός	mooi	καλύτερος	beter	άριστος	uitmuntend
		λίγος	weinig	λιγότερος	minder	ελάχιστος	miniem
		μεγάλος	groot	μεγαλύτερος	groter	μέγιστος	gigantisch
		πολύς	veel	περισσότερος	meer	- ,πλείστος 1 )
		πρώτος	eerst	πρωτύτερος	eerder	-
bijwoord		άνω	hoog	ανώτερος	hoger	ανώτατος	hoogst
		άπω	ver	απώτερος	verder	απώτατος	verst
		κάτω	laag	κατώτερος	lager	κατώτατος	laagst
		πλήσιον	dichtbij	πλησιέστερος	dichterbij	πλησιέστατος	dichtstbij
		υπέρ	boven	υπέρτερος	hoger	υπέρτατος	hoogst
werkwoord		προτιμώ	de voorkeur geven	προτιμότερος	verkieslijker	-
-				μεταγενέστερος	later (geboren of ontstaan)
				προγενέστερος	eerder (geboren of ontstaan)
				ελάσσων	kleiner, van minder belang
				μείζων	groter, van meer belang

¹ ) alleen in vaste combinaties. Bijvoorbeeld: κατά το πλείστον(meerendeels).

In plaats van καλύτερα kan ook κάλλιο gebruikt worden:

κάλλιο αργά, παρά ποτέ.

beter laat dan nooit

In plaats van ζεστότερος(warmer) gebruikt men liever θερμότερος.

Nb. Ook van bijwoorden kan in een aantal gevallen een vergrotende trap en/of overtreffende trap gevormd worden.