◄**

▼*

►**

Zinsleer, werkwoord, passief, mediaal, η μέση διάθεση

 

De mediale betekenis, η μέση διάθεση

 

Bij de mediale betekenis (η μέση διάθεση) gaat het om de passieve vorm van het werkwoord waarbij de 'energie' van het werkwoord in de richting van het onderwerp zelf wordt aangewend.
De meest voorkomende toepassing van de μέση διάθεση is dan ook het wederkerende gebruik (η αυτοπαθής διάθεση).

Bijvoorbeeld: πλένομαι - ik was me

Nb. Het onjuist is om over 'wassen' of over 'πλένομαι' te spreken als een wederkerend werkwoord, ook al gebeurt dit vaak. Het gaat om het wederkerende gebruik.

De begrippen 'wederkerig werkwoord' in het Nederlands en 'η μέση διάθεση' in het Grieks vallen ook niet samen. Enerzijds heeft het Nederlands nog de constructie met 'laten' (zie hierna) die als vertaling van de μέση διάθεση mogelijk is, anderzijds wordt in het Grieks het wederkerige gebruik van het werkwoord ook tot de μέση διάθεση gerekend.
We zullen we dan ook niet spreken over μέσο ρήμα (μέσα ρήματα), maar over μέση διάθεση als betekenis-gebruik van een passief werkwoord. Dus: πλένω kent een passieve vorm met een μέση διάθεση: πλένομαι - ik was me.

Wat is nu het kenmerkende van de μέση διάθεση?

De betekenis ligt als het ware ‘in het midden’ tussen actief en passief; de energie van het werkwoord wordt aangewend op het onderwerp zelf.

In het Nederlands kunnen we dat alleen zichtbaar maken door gebruik te maken van het wederkerende voornaamwoord zich of het wederkerige voornaamwoord elkaar.

Deze twee mogelijkheden kent het Grieks ook: twee ondersoorten van de μέση διάθεση zijn η αυτοπαθής διάθεση (de wederkerende betekenis) en η αλληλοπαθής διάθεση ( de wederkerige betekenis).

πλένομαι	παθητική φωνή	μέση διάθεση	ik was me	wederkerend
αγαπιόμαστε	παθητική φωνή	μέση διάθεση	wij houden van elkaar	wederkerig

In het Grieks kan een werkwoord in de ενεργητική φωνή ook een μέση διάθεση hebben:

παίρνω εργάτες και σκάβω το αμπέλι μου.	ik neem  werknemers (in dienst) en laat mijn wijngaard omspitten.
ράβω το κουστούμι μου σ’έναν καλό ραφτή.	ik laat mijn pak bij een goede kleermaker naaien.

Voor de Nederlandse lezer heeft dit gebruik minder het kenmerk van de op het onderwerp zelf gerichte energie.
Enigszins kenmerkend voor de μέση διάθεση is in het Nederlands het gebruik van hulpwerkwoord 'laten'.

In de Griekse zin is er een opvallend verschil tussen de letterlijke vertaling en de feitelijke betekenis in het Nederlands.

 

Het woord μέσος betekent “midden-, middelst, in het midden” en wordt, in μέση διάθεση, μέση φωνή en μέσα ρήματα, in het Nederlands weergegeven met de term ‘mediaal’.

Op grond hiervan kan μέση διάθεση goed geïnterpreteerd worden als de betekenis die tussen de actieve en de passieve betekenis in ligt.

De taalkundige betekenis die www.wiktionary.org aan mediaal geeft, luidt: met een handeling uitgaand van het onderwerp en in het belang hiervan.

Hiermee wordt begrijpelijk dat de wederkerende (“zich”) en de wederkerige (“elkaar”) betekenis in het Grieks tot de μέση διάθεση behoren (waarbij de wederkerige betekenis uiteraard alleen in het meervoud voorkomt).

De meeste leerboeken Nieuwgrieks spreken over μέσα ρήματα, alsof het werkwoord zelf de eigenschap heeft 'μέσα' te zijn.
In het verlengde daarvan kan dan een onderscheid gemaakt worden tussen μέσα αυτοπαθή ρήματα en μέσα πλάγια ρήματα.
Met de eerste term wordt het gebruik aangeduid als in: ο πατέρας ξυρίζεται κάθε πρωί με ηλεκτρική ξυριστική μηχανή (de vader scheert zich elke ochtend met een elektrisch scheerapparaat) (άμεσα - direct), terwijl het gebruik in ο πατέρας ξυρίζεται στο κουρείο (de vader laat zich bij de kapper scheren) met de tweede term wort benoemd (έμμεσα - indirect).