fbicon

Nieuwgrieks, Morfologie en Syntaxis


Bezoek ook: www.woordenlijstnieuwgrieks.nl
Nieuwgrieks, Morfologie en Syntaxis
Bezoek ook: www.woordenlijstnieuwgrieks.nl

©

 
Grammatica//Morf/MorfTelw2Verv


Telwoorden, vervolg


Hoofdtelwoorden boven de 20 worden los van elkaar geschreven: dus δεκαεφτά (17), maar είκοσι εφτά (27), εκατόν είκοσι εφτά (127), χίλια εκατόν είκοσι εφτά (1127).

Voor het hoofdtelwoord 2 bestaan twee vormen: δύο (dit woord heeft twee lettergrepen) en δυο (een woord met één lettergreep dat met synizese wordt uitgesproken). De eerste vorm is wat nadrukkelijker dan de tweede.

Voor de hoofdtelwoorden 7, 8 en 9 ( en alle combinaties daarmee) bestaan er twee vormen: εφτά en επτά, οχτώ en οκτώ, εννιά en εννέα. De eerste vorm is gebruikelijker, de tweede vorm formeler.

De vormen εκατό en εκατόν (100) worden door elkaar gebruikt.

De cijfers die we heden ten dage gebruiken, stammen van de Arabieren en zijn pas in de vroeg-moderne tijd ingeburgerd. Daarvoor gebruikte men in West-Europa de Latijnse cijfers (I, II, III, etc.) en Byzantium de letters van het Griekse alfabet om een waarde uit te drukken. Omdat de 24 letters van het Griekse alfabet niet volstaan om alle getallen van het decimale systeem symbolisch weer te geven, maakt men gebruik van drie extra lettertekens: de zogenaamde stigma (ς) voor het getal 6, de koppa (ϟ) voor het getal 90 en de sampi (ϡ) voor het getal 900. Omdat de oude Grieken het getal 0 niet kenden (dat is een uitvinding van de Arabieren), bestaat er in hun notatiesysteem geen daarmee corresponderende letter.
De στίγμα neemt de plaats in van de oorspronkelijke zesde leter van het Griekse alfabet: de digamma (δίγαμμα), ook wel wau genoemd. De digamma, die in uitspraak op de Nieuwgriekse βήτα lijkt, is in de meeste Oudgriekse dialecten in een vroeg stadium verdwenen.
De σαμπί staat voor een sissende, scherpe sigma-klank, die al in een archaïsch stadium van het Oudgrieks was verdwenen.

Om aan te geven dat de letter opgevat moet worden als een cijfer, plaatst men een accentteken (in superschrift) na het cijfer voor alle getallen onder de 1000.
Voor getallen die hoger zijn dan 1000, plaatst men voor het eerste cijfer een accentteken in subscript (de letteraanduiding voor duizendtallen is identiek aan de aanduiding van de overeenkomstige cijfers onder de duizend. Dus: α' (1), ια' (11), ρια' (111), αρια' (1111) .De letter-cijfer-aanduiding wordt zowel voor het hoofdtelwoord, als voor het rangtelwoord gebruikt: στη σελίδα γ' (op pagina 3), στον γ' όροφο(op de derde verdieping).


Verbuiging en gebruik van hoofdtelwoorden

Het getal 0 wordt alleen naar naamval verbogen, niet naar geslacht of getal.
Zelfstandig gebruikt betekent το μηδεν: het niets.


ξεκίνησε από το μηδέν. hij is met niets begonnen.
στα μαθηματικά πήρα μηδέν. ik had een nul voor wiskunde.

Voor de laatste betekenis wordt ook wel het zelfstandig gebruikte rangtelwoord van μηδεν benut: το μηδενικό.

στη βαθμολογία του είχε δύο μηδένικα. op zijn cijferlijst had hij twee nullen.

Bij de op het getal 1 gebaseerde hoofdtelwoorden treffen we dezelfde verbuiging aan als bij het getal 1 zelf.

είκοσι ένας άνδρες eenentwintig mannen
τρίαντα μία γυναίκες eenendertig vrouwen
εκατόν ένα δαλματικά σκυλιά honderd-en-één dalmatiërs
τα σπίτια διακοσίων ενός κατοίκων de huizen van tweehonderd één bewoners
χίλιες και μία νύχτες duizend-en-één-nacht

Bij de op de getallen 3 en 4 gebaseerde hoofdtelwoorden treffen we dezelfde verbuiging aan als bij het getal 3 respectievelijk 4 zelf.

δεκατρείς άνδρες dertien mannen
δεκατρία παπούτσια dertien schoenen
είκοσι τρεις άνδρες drieëntwintig mannen
είκοσι τρία παπούτσια drieëntwintig schoenen
εκατόν τρεις άνδρες honderdendrie mannen
εκατόν τρία παπούτσια honderdendrie schoenen

Alle honderdtallen (behalve 100 zelf) en het getal 1000 worden verbogen volgens het paradigma άγριος, maar met accentverschuiving in de genitivus.

διακόσιοι άνθρωποι tweehonderd mensen
χίλιοι άνθρωποι duizend mensen
των διακοσίων ανδρών van de 200 mannen
των τριακοσίων ανδρών van de 300 mannen
των χιλίων ανδρών van de 1000 mannen

Alleen in de spreektaal bestaat er voor de nominativus en de accusativus van alle hondertallen (-κόσιοι) een nevenvorm op -κόσοι, -κόσες, -κόσα: διακόσα ευρώ (200 euro).
In de spreektaal treft men voor het getal 300 ook de vormen τρα-κόσιοι, τρα-κόσιες, τρα-κόσια en τρακόσοι, τρακόσες, τρακόσια aan: τρακόσες δραχμές (300 drachme).

Voor de duizendtallen (behalve het getal 1000 zelf) en de miljoenen (alsmede de daarvan afgeleide hoofdtelwoorden voor een miljard en een biljoen, ένα δισεκατομμύριο en ένα τρισεκατομμύριο) geldt dat zij zich niet in geslacht en getal, maar wel in naamval voegen naar het woord waar zij bij horen. Dat komt doordat de duizendtallen en de miljoenen in feite zelfstandige  naamwoorden zijn: in het Grieks zegt men niet 'vijfduizend' studentes (πέντε χιλιάδες φοιτήτριες), maar 'vijf duizendtallen' studentes. Aangezien het telwoord χιλιάδες vrouwelijk is, komen verbuigbare hoofdtelwoorden in de vrouwelijke vorm te staan.

τρεις χιλιάδες παιδιά drieduizend kinderen
διακόσιες χιλιάδες παιδιά tweehonderdduizend kinderen

De duizendtallen worden als volgt verbogen: χιλιάδες χιλιάδων χιλιάδες. Dus

δυο χιλιάδες άνθρωποι λιμοκτονούν twee duizend mensen sterven van de honger.
έσωσε τρεις χιλιάδες ανθρώπους. hij redde 3000 mensen.
έσωσε τρεις χιλιάδες γυναίκες. hij redde 3000 vrouwen.
έσωσε τρεις χιλιάδες παιδιά. hij redde 3000 kinderen.
αυτός ήταν η ελπίδα χιλιάδων Ολλανδών. hij was de hoop van duizenden Nederlanders.

Nb. tienduizenden: δεκάδες χιλιάδες


De miljoenen (alsmede de daarvan afgeleide miljarden en biljoenen, ένα δισεκατομμύριο en ένα τρισεκατομμύριο) worden als volgt verbogen:(ένα) εκατομμύριο, (ενός) εκατομμυρίου, (ένα) εκατομμύριο, εκατομμύρια, εκατομμυρίων, εκατομμύριο.

ένα εκατομμύριο προσφύγες εγκατέλειψαν το σπίτι τους. een miljoen vluchtelingen verlieten hun huis.
δύο εκατομμύρια προσφύγες εγκατέλειψαν το σπίτι τους. twee miljoen vluchtelingen verlieten hun huis.
βομβαρδίστηκαν τα σπίτα ενός εκατομμυρίου ανθρώπων. de huizen van miljoenen mensen zijn gebombardeerd.

Verbuiging van rangtelwoorden


Alee rangtelwoorden worden verbogen volgens het paradigma καλός.

είναι η εκατοστή φορά που σου τηλεφωνώ. het is de honderdste keer dat ik je bel.
ο τρίτος φοιτητής ήταν καλύτερος από τους υπόλοιπους. de derde student was beter dan de rest.
γέννησε το τέταρτό της παιδί. ze baarde haar vierde kind.

Soms treft men een accentverschuiving aan bij de rangtelwoorden.

η τετάρτη τάξη de vierde klas
του δεκάτου ογδόου αιώνα van de achttiende eeuw
έντεκα ενάτου de elfde van de negende
11 september

In het geval van de tweede klas van de lagere school treft men niet alleen accentverschuiving aan, maar ook een verouderde vorm voor het vrouwelijk geslacht: η δευτέρα τάξη (in plaats van η δεύτερη τάξη).



Onbepaalde telwoorden.

Behalve de officiële onbepaalde telwoorden heeft het Grieks nog enkele andere contructies om aan te geven dat men het precieze aantal niet weet:


δυο-τρία παιδιά een paar kinderen
πέντ' έξι άνθρωποι enkele mensen
καμιά δεκαριά φοιτητές een tiental studenten
καμιά εκατοστή διαδηλώτες zo'n honderd demonstranten

Samenstellingen met telwoorden.

Zelfstandig naamwoorden:

η δεκάδα het tiental
ο πενηντάρης, 50άρης de 50-jarige
το δυάρι de driekamerflat

Bijvoeglijke naamwoorden:

δεκάχρονος tienjarig
πεντακοσίων ετών 500-jarig

Veelvouden - πολλαπλάσια.

Het Grieks onderscheidt de veelvouden als afzonderlinge groep. Daaronder vallen dan zelfstandige naamwoorden, bijvoeglijke naamwoorden en bjwoorden die alle gekenmerkt worden door het achtervoegsel -πλασιος: τα πολλαπλασιαστικά αριθμητικά.

το πολλαπλάσιο het veelvoud
πολλαπλασιαστικός veelvoudig
τετραπλάσια viervoudig

 

 

 

 

 

© Auteursrecht voorbehouden. Zie pagina Copyright
 

.



 
  
 

Semantiek:
Betekenisleer

l

Syntaxis:
Zinsleer

l

Morfologie:
Woordleer

l

Alfabet

l

Fonologie

     

*

*

*

*

   

+

+

De bovenstaande zwarte sterren geven van elke pagina het niveau aan.
1 ster: beginnersniveau
2 sterren: gevorderden-niveau
3 sterren: studieniveau
1 plus: beschouwing
2 plussen: overzicht

Decimale codes voor speciale karakters:


letter naam ALT-code
ϟ koppa 991
ϡ sampi 993
ˏ accent in
subscript
719

Deze symbolen kunnen als volgt op de PC gemaakt worden:

- druk de ALT-toets in en houdt deze ingedrukt

- typ op het numerieke toetsenbord de decimale code

- laat de ALT-toets los.