Trappen van vergelijking
Het Grieks heeft drie trappen van vergelijking:
- de vergrotende trap (comparatief)
- de overtreffende trap (superlatief)
- de verheffende/absoluut overtreffende trap (elatief).
De vergrotende trap kanin het Grieks op twee manieren worden gevormd. De meest gebruikte manier is om het partikel πιο (meer) voor het bijvoeglijk naamwoord te plaatsen:
| πιο ψηλός | hoger, langer | letterlijk | meer hoog, meer lang |
| πιο αδύνατος | magerder | letterlijk | meer mager |
| πιο πρόσφατος | recenter | letterlijk | meer recent |
Daarnaast kan de vergrotende trap gevormd worden door -τερος, -τερη en -τερο achter de stam van het bijvoeglijk naamwoord te plaatsen.
Niet alle bijvoeglijke naamwoorden kennen een vergrotende,
overtreffende of absoluut overtreffende trap.
Een werkwoord dat de trappen van vergelijking wel heeft, heet
gradeerbaar.
De comparatieven van alle paradigma's:
| op | ||||
| -ος, -η, -ο | όμορφος | πιο όμορφος | ομορφότερος | mooier |
| -ος, -α, -ο | παλιός | πιο παλιός | παλιότερος | ouder |
| -ός, -ιά, -ό | φτωχός | πιο φτωχός | φτωχότερος | armer |
| -ής, -ιά, -ί | σταχτής | πιο σταχτής | - | asgrauwer |
| -ής, -ής, -ές | ακριβής | πιο ακριβής | ακριβέστερος | preciezer |
| -ώδης, -ώδης, -ώδες | βλακώδης | πιο βλακώδης | - | idioter |
| -ης, -ης, -ες | επιμήκης | πιο επιμήκης | - | langwerpiger |
| -ης, -α, -ικό | τεμπέλης | πιο τεμπέλης | - | luier |
| -ύς, -ιά, -ύ | βαθύς | πιο βαθύς | βαθύτερος | dieper |
| -ύς, -εία -ύ | οξύς | πιο οξύς | οξύτερος | scherper |
| -ων, -ούσα, -ον | ενδιαφέρων | πιο ενδιαφέρων | - | interessanter |
| -ών, | παρών | πιο παρών | - | actueler |
| -ων, -ων, -ον | βασιλόφρων | πιο βασιλόφρων | - | meer koningsgezind |
| - | μπλε | πιο μπλε | - | blauwer |
De deelwoorden van de tegenwoordige tijd passief op -όμενος, -ώμενος, -ούμενος en -άμενος en van de voltooide tijd (op -μένος) hebben nooit een vergrotende trap op -τερος. Dus: πιο κουρασμένος (vermoeider).
De superlatief wordt gevormd door één van beide comparatief
vormen tussen het bepalend lidwoord en het zelfstandig naamwoord
te plaatsen:
| η πιο ομορφή γυναίκα | de mooiste vrouw |
| η ομορφότερη γυναίκα | de mooiste vrouw |
Maar omdat de superlatief-vorm gelijk is aan de comparatief-vorm, is zonder contect niet duidelijk wat de betekenis is.
| η πιο ομορφή γυναίκα | de mooiste vrouw | of | de mooiere vrouw |
| η ομορφότερη γυναίκα | de mooiste vrouw | of | de mooiere vrouw |
Het Grieks heeft de vorm op -τατος om de
elatief uit te drukken. De elatief (de verheffende trap) is een
constructie die een zeer hoge of zelfs de hoogste graad van een
bepaalde kwaliteit of eigenschap uitdrukt. Om in het Nederlands de
elatief van een bijvoeglijk naamwoord weer te geven gebruikt men
bijwoorden van graad: 'zeer', 'erg', 'bijzonder', 'uiterst' etc.
Bijvoorbeeld: ακριβότατος (heel erg duur),
ωραιότατος (geweldig mooi),
νοστιμότατος (ontzettend lekker),
ευγενέστατος (uiterst beleefd),
δημοφιλέστατος (waanzinnig populair) etc.
Over het algemeen kan de elatief op -τατος alleen gevormd worden van bijvoeglijke naamwoorden die ook een comparatief op -τερος hebben.
De elatief kan dikwijls een ironische bijbetekenis hebben omdat de vorm nogal pompeus klinkt. Bijvoorbeeld: φιλικότατος (heel erg vriendelijk, maar ook: akelig vriendelijk), είμαι ετοιμότατος (letterlijk: ik ben zeer gereed, maar ook: ik kan niet wachten), ελληνικότατος (door en door Grieks).
Onregelmatige vormen van de overtreffende en overtreffende trap.
| op basis van | |||||||
| bijvoeglijk naamwoord | απλός | eenvoudig | απλούστερος | simpeler | απλούστατος | uiterst simpel | |
| κακός | slecht | χειρότερος | erger |
χειριστός κάκιστος |
ergst zeer verdorven |
||
| καλός | mooi | καλύτερος | beter | άριστος | uitmuntend | ||
| λίγος | weinig | λιγότερος | minder | ελάχιστος | miniem | ||
| μεγάλος | groot | μεγαλύτερος | groter | μέγιστος | gigantisch | ||
| πολύς | veel | περισσότερος | meer | - ,πλείστος 1) | |||
| πρώτος | eerst | πρωτύτερος | eerder | - | |||
| bijwoord | άνω | hoog | ανώτερος | hoger | ανώτατος | hoogst | |
| άπω | ver | απώτερος | verder | απώτατος | verst | ||
| κάτω | laag | κατώτερος | lager | κατώτατος | laagst | ||
| πλήσιον | dichtbij | πλησιέστερος | dichterbij | πλησιέστατος | dichtstbij | ||
| υπέρ | boven | υπέρτερος | hoger | υπέρτατος | hoogst | ||
| werkwoord | προτιμώ | de voorkeur geven | προτιμότερος | verkieslijker | - | ||
| - | μεταγενέστερος | later (geboren of ontstaan) | |||||
| προγενέστερος | eerder (geboren of ontstaan) | ||||||
| ελάσσων | kleiner, van minder belang | ||||||
| μείζων | groter, van meer belang | ||||||
1) alleen in vaste combinaties. Bijvoorbeeld: κατά το πλείστον (meerendeels).
In plaats van καλύτερα kan ook κάλλιο gebruikt worden:
| κάλλιο αργά, παρά ποτέ. | beter laat dan nooit |
In plaats van ζεστότερος (warmer) gebruikt men liever θερμότερος.
Nb. Ook van bijwoorden kan in een aantal gevallen een vergrotende trap en/of overtreffende trap gevormd worden.