Klinkerdeletie
In de gesproken taal bestaat de neiging om een hiaat
te vermijden. De (taalkundige) hiaat ontstaat wanneer een woord dat
met een klinker eindigt, gevolgd wordt door een woord dat met een
klinker begint. De hiaat wordt vermeden door één van beide klinkers
achterwege te laten.
Dit verschijnsel heet klinkerdeletie.
Wanneer de slotklinker verdwijnt spreekt men van
elisie; wanneer de beginletter verdwijnt, spreekt men van
aferesis.
Of de slotklinker verdwijnt of de beginklinker, hangt af van de
relatieve sterkte van de twee met elkaar botsende klinkers.
De relatieve sterkte van de klinkers in het Grieks wordt weergegeven in de volgende ordening van de fonemen: [a] >
[o] > [u] > [e] > [i].
Dat wil zeggen dat de α sterker is dan de ο en ω; de ο en ω sterker
zijn dan de ου; de ου sterker is dan de ε en αι; en de ε en αι
sterker zijn dan de η, ι, υ, ει en οι.
De weggelaten klinker wordt in de schrijftaal vaak vervangen door een enkel aanhalingsteken. Echter niet bij woorden die
ook een vorm zonder die klinker hebben, zoals μένα - εμένα, σένα - εσένα.
Voorbeelden van aferesis:
| το είπα. | το 'πα. | ik zei het. |
| του έδωσαν | του 'δωσαν | ze gaven hem |
| τα έφερε. | τα 'φερε. | hij bracht het. |
| από εδώ | από δω | van hier |
| δυο εβδομάδες | δυο βδομάδες | twee weken |
| θα πάω εγώ. | θα πάω 'γώ. | ík ga wel. |
| μου έκοψε το αίμα. | μού' κοψε το αίμα. | mijn adem stokte in mijn keel. |
Nb. In het geval dat een persoonlijk voornaamwoord een persoon aanduidt, kan dit het eventuele accent van de verdwenen lettergreep overnemen. Dit in tegenstelling met de situatie dat het persoonlijk voornaamwoord een zaak aanduidt. Vergelijk:
Voorbeelden van elisie:
| μου άρεσε. | > | μ' άρεσε. | het beviel me. |
| από αύριο | > | απ' αύριο | vanaf morgen |
| το αβγό | > | τ' αβγό | het ei |
| το άλλο | > | τ' άλλο | het andere |
| σε έναν Έλληνα γιατρό | > | σ' έναν Έλληναγιατρό | naar een Griekse arts |
| μέσα στην πόλη | > | μεσ' στην πόλη | binnen de stad |
Klinkerdeletie kan ook optreden wanneer er geen klinkerbotsing is. Wanneer een slotklinker verdwijnt hoewel het volgende woord met een medeklinker begint, spreken we van apocope. Apocope treedt alleen op bij onbeklemtoonde lettergrepen.
Voorbeelden van apocope:
| σε την πόλη | > | στην πόλη | in de stad |
| σου το 'πα. | > | στο 'πα. | ik heb 't je gezegd. |
| από την πόλη | > | απ' την πόλη | vanuit de stad |
| δώσε το. | > | δώσ' το. | geef het! |
| κόψε το. | > | κόψ' το. | houd ermee op! |
Nb1. Klinkerdeletie kan leiden tot woorden met meer dan één lettergreep die geen accent hebben, en tot woorden van één lettergreep (in tegenstelling met de regel) wel een accent hebben.
| μού 'κοψε το αίμα. | mijn adem stokte in mijn keel. |
| θά βρεις. | ik zal vinden ') |
Nb2. Soms worden de woorden waar klinkerdeletie heeft plaats
gevonden, als één woord geschreven.
Voorbeeld. θαρθούν = θα ερθούν - zij zullen komen, στόπα = σου το είπα - ik zei het je
Nb3. In de situatie dat de voorzetsels σε of με gevolgd worden door een sterk persoonlijk voornaamwoord als εμένα of εσένα,
blijft de laatste klinker van het voorzetsel achterwege (elisie) en wordt de eerste klinker van het persoonlijk voornaamwoord
gehandhaafd (dus geen aferesis). Bij de voorzetsels από en για valt de ε van het persoonlijk voornaamwoord weg.
Voorbeeld. μ' εμένα, σ' εσένα, από μένα, για σένα
') Iordanidou